CENNA KREW
Gdy banki krwi świecą pustkami, słyszymy apele o jej oddawanie. Wielu ludzi zastanawia się,
jak wygląda taki proces donacji, jakie warunki trzeba spełniać, aby stać się dawcą krwi. Brak
odpowiedniej wiedzy i „nieznane” często są przyczyną obaw i lęku – sprawiają, że nie jesteśmy
chętni do oddawania krwi. Dlatego dzisiaj przekonujemy, że nie ma się czego bać!
Na początek wyjaśnijmy pojęcia:
_ proces oddawania krwi to inaczej donacja,
– osoba oddająca krew to dawca,
– a osoba potrzebująca krwi to biorca.
– Proces podawania krwi biorcy to transfuzja, nazywane też przetoczeniem.
JAK POBIERANA JEST KREW?
Dawca oddaje zwykle ok. 450 ml pełnej krwi. To znaczy, że pobiera się od niego wszystkie
składniki krwi naraz (krwinki czerwone, białe, płytki krwi i osocze), wymieszane ze sobą – tak, jak
krążą razem w krwiobiegu. Krew pobierana jest z wkłucia do żyły w dole łokciowym przez kaniulę
trochę większą niż typowy szpitalny wenflon. Sprzęt używany do pobierania jest jednorazowego
użytku. Całość procesu trwa zaledwie ok. 7 minut.
Krew prosto z żyły trafia przez specjalny przewód do worka z płynem konserwującym i jest gotowa
do dalszego przetwarzania.
Dawca zwykle po donacji musi być chwilę obserwowany. Jeżeli dobrze się czuje – może odebrać
posiłek regeneracyjny i (poza nielicznymi wyjątkami) przejść do swoich zwykłych zajęć.
Możliwe jest także oddawanie ściśle określonych składników krwi – jak na przykład płytek albo
osocza. Dotyczy to jednak stałych dawców i takie pobieranie jest wykonywane tylko na specjalne
zamówienia.
JAK DALEJ KREW JEST PRZETWARZANA?
Krew pobrana od dawcy w postaci preparatu krwi pełnej jest następnie dzielona na składniki. W
skomplikowanych procesach laboratoryjnych oddziela się krwinki czerwone, osocze i płytki krwi.
Tak uzyskane preparaty mają określoną temperaturę i czas przechowywania. Najdłużej na biorcę
może czekać osocze – 3 lata w stanie zamrożenia.
KTO MOŻE POTRZEBOWAĆ KRWI?
Poszczególne składniki krwi są przetaczane osobom, które mają ich niedobór. Pacjenci z ciężką
anemią dostają koncentraty krwinek czerwonych, aby uzupełnić ich braki. Osoby ze skrajnie
niskimi wartościami płytek krwi, często w przebiegu chorób hematologicznych takich jak białaczki
otrzymują koncentraty krwinek płytkowych. Osocze po rozmrożeniu przetacza się osobom, które
wykazują ciężkie niedobory składników, które są w nim zawarte – np. osobom z zaburzeniami
krzepnięcia.
Pacjenci krwawiący – z przewodu pokarmowego lub w wyniku obrażeń odniesionych w wypadkach
– otrzymują zwykle duże ilości różnych składników krwi. Przetacza się im krwinki czerwone,
płytki i osocze w zależności od potrzeb.
Składniki krwi wydaje centrum krwiodawstwa na specjalnie zamówienie, płynące z poszczególnych
jednostek, oddziałów. W sytuacjach planowych preparaty krwi są dobierane dla konkretnego biorcy
– tak by były zgodne grupowo.
Szczególnymi przypadkami są nagłe przetoczenia, np. u ofiar wypadków, których grupy krwi nie
znamy. Wtedy najpierw podaje się uniwersalne składniki krwi, czyli grup, które można
przetoczyć każdemu (na przykład dla koncentratu krwinek czerwonych będzie to grupa 0).
KTO MOŻE ZOSTAĆ DAWCĄ KRWI?
Każda zdrowa osoba w wieku 18 do 65 lat, która prawidłowo przygotuje się do pobrania (patrz
niżej). Przed donacją dawca wypełnia specjalny kwestionariusz, którego zadaniem jest wyłapanie
wszystkich sytuacji stanowiących zagrożenie dla biorcy. Dlatego w kwestionariuszu znajdą się
pytania o różne choroby przebyte, przewlekłe, ryzykowne zachowania, niedawne zabiegi i badania,
przeszłość ginekologiczną.
CHOROBY ZAKAŹNE
Krew pobrana od dawcy badana jest w kierunku zakażenia kiłą, HIV, wirusami zapalenia wątroby
typu B i C. Wynik dodatni dyskwalifikuje preparaty od dalszego przetwarzania i podania biorcy, a
dawca jest wzywany do centrum krwiodawstwa.
W tym momencie dysponujemy bardzo czułymi badaniami molekularnymi, wykrywającymi
również materiał genetyczny patogenów. Jednak zawsze istnieje okres tzw. okienka, gdy od
zakażenia minęło tak mało czasu, że badania wychodzą jeszcze ujemne. Tutaj duża
odpowiedzialność spoczywa na dawcy. Jeżeli w ostatnim czasie naraziłeś się na
niebezpieczeństwo przez ryzykowne zachowania – takie jak współżycie z niedawno
poznanymi osobami, stosowanie narkotyków – nie oddawaj krwi.
JAK SIĘ PRZYGOTOWAĆ DO DONACJI?
– Trzeba zabrać ze sobą dowód tożsamości.
– Nie można zgłaszać się w trakcie choroby, przeziębienia.
– Trzeba dobrze się wyspać i być wypoczętym.
– Rano należy zjeść lekkie śniadanie.
– W ciągu kilku dni przed donacją powinno się zrezygnować z tłustych potraw i stosować
dietę lekkostrawną.
– Dzień wcześniej trzeba pić dużo płynów – najlepiej 1,5 do 2 l.
– 24 godziny przed pobraniem krwi nie wolno spożywać alkoholu.
W przypadku niedostosowania się do zaleceń, np. przy spożywaniu tłustych pokarmów na krótko
przed pobraniem – może się okazać, że oddana przez nas krew nie będzie się nadawała do użycia.
Zachęcamy do oddawania krwi! Każdy z nas może jej kiedyś potrzebować. Osobom chętnym do
zostania dawcami polecamy zapoznanie się z materiałami dostępnymi na stronie właściwego
Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa.
Literatura:
- materiały https://krwiodawcy.org/
- materiały RCKiK Kraków https://rckik.krakow.pl/
Autor: lek. Joanna Rozwadowska
